قدمه اي از شرح حال استان مر كزي در زمينه فرش دستباف:

استان مركزي در حال حاضر و در زمانهاي گدشته ، را ميتوان بحق يكي از مهمترين استانها در جهت توليد فرش دستباف نام برد

قاليبافي از زمانهاي قديم در اراك و كليه روستاهاي استان از رواج خاصي بر خوردار بوده و در زمينه آثار فاخر هم زبانزد عام و خاص بوده است

توليد فرش دستباف در استان مركزي به زمان صفويه بر مي گردد. كه بيشتر در جهت مصرف داخلي كاربرد داشته است ، اما به مرور زمان در دوره قاجار و ورود شركتهاي اروپايي از جمله شركت زيگلر به پيشرفتهاي قابل توجهي دست پيدا كرد ،

البته صادر كنندگان تبريز هم از محصولات برتر استان درجهت صادرات بهره لازم را مى بردند ،

با رواج صنعت فرشبافي در استان و رونق آن ، شركتهاي ديگري هم در اين زمينه به فعاليت مشغول شدند ، ولي متاسفانه در اوج اين صنعت پاك و مقدس ، طر؛ هايي كه هيچگونه سنخيتي با اصالتهاي منطقه نداشت وارد اين حوزه شد ، و اين خود در كل موجب ضربه زدن به اصالتهاي بومي  منطقه گرديد ،

شايد يكي از دلايل ركوددر فرش دستباف بواقع همين مورد است كه هر منطقه اي اصالتهاى خود را جايگزين مناطق ديگر كرده است و اين خود  موجب سردر گمي طرح و نقشه و كلا بهم ريختگي اصول كار شده است ،

بايد بپذيريم كه هر منطقه از اصول كاري خود و فرهنگ خود تبعيت نمايد ، تا موجب پيشرفت و شكو فايي دوباره اين صنعت باشيم

مناطق مهم و در خور توجه  توليد فرش در استان عبارت است از روستاهاي ساروق ، جيريا ، فراهان ، سنجان ، مشك آباد ،و بسياري از روستاها كه به صورت پراكنده كما بيش در اين زمينه مشغول فعاليت هستند

ياد آور شوم كه بيشتر فرشهاي  توليد شده در اين استان در رجشمار ٣٠ تا ٤٥ مي باشد و اين خود موجب تما يز از ساير استانها مانند تبريز يا كرمان مي باشد

طرح هايي كه در اين استان بيشتر مورد اجرا قرار گرفته اند بر حسب نوع منطقه و مو قعيت جغرافيايى عبارتند از ، بوته مالمير ، شاه عباسي با لچك و بدون لچك ، مرغ ماهيخوار ، خشتي ، بندي ، انواع ماهي ، از جمله ماهي زنبوري كه حقير در ابتداي راه مدت زيادي در اين زمينه فعاليت مي كردم ،

نقشه هاي گلدسته دستگاهي و امريكايي ، تك بته ، و ان اع طرح هاي تلفيقي همراه با اين طرح هامورد استفاده واقع شده است

تاسفانه بسياري از توليد كنندگان فرش قوه ابتكار و نو آوري را از طراحان سلب نموده اند و بيشتر در جهت تكرار طرح هاي مورد نظر خويش هستند و اين به نوعي موجب ضعف در خلاقيت مي گردد ، اميدواريم كه عزيزان توليد كننده دست طراحان اين آب و خاك را در اجراي خلاقيت و طرح هاي نو باز بگذارند ، كه اين خود موجب شكو فايي در توليد طرح هاي نو خواهد شد

همه ما به اين مورد واقف هستيم كه عوامل زيادي در توليد يك فرش دخيل است و نقصان

 در هر مورد كار فرش را دچار اشكال و ايراد مي كند

شايد يكي از حياتي ترين قسمتها داشتن طرحي مناسب جهت اجراي كار باشد ، البته باز تاكيد مي كنم كه هر منطقه اي طرح هاي خاص منطقه  خود را پياده نمايد و از اجراي طرح هاي ساير استانها حتي الامكان خود داري نمايد و اين موجب تنوع در كار و شكوفايي بازار خواهد شد

طر ح هاي معروف استان مركزي عبارتند از مستوفي كه خود انواع متعددي دارد ، زير خاكي ، افشان ، گلداني ، ماهي ،خشتي ، گلدسته امريكايي را مي توان اشاره نمود ، و از طراحان بنام استان هم مي توان به استاد عيسي بهادري اشاره نمود كه بحق در اين زمينه آثار فاخر و ارز شمندي از خود بجا گذاشته اند ، البته ايشان بيشتر عمر فعاليت مفيد خود را در اصفهان  مصروف نمودند و در واقع استان اصفهان بيشترين بهره لازم را از ايشان بردند ،

در انتها به شرح حال روستاي جيريا كه از توليد كنندگان برتر فرش در استان است مي پردازيم:

مو قعيت جغرافيايي اين روستا در ٦٠ كيلو متري اراك واقع شده و ٨ كيلو متر هم با ساروق فاصله دارد ،

صنعت فرش دستباف در اين روستا با قدمتي نزديك به ٣٠٠٠ سال ، قبل از اسلام بر مي گردد و اين روستابا نام گبريا ، و بعدا گيريا ، و در زمان حمله اعراب به ايران به جيريا تغيير نام دادند ،

طرح هاي فرش جيريا ، معروفترين آن لچك ترنج ، شاه عباسى ، دسته گلي ، تك بته و مرغ ماهيخوار مي باشد

بزر گترين فرش كه در جيريا  بافته مي شود ، شش متري در اندازه ٢٠٨ در ٣١٢ سانتي متر است و كوچكترين آن هم به خرك  معروف است كه اندازه آن هم. ٦٤ در ١٣٦ سانتي متر مي باشد

ذرع ونيم كه در اندازه ١٠٤ در ١٥٦ سانتي متر و دو ذرع هم در اندازه ١٣٥ در ٢٠٨ سانتي متر بافته مي شود ،در واقع اين دو فرش از محبوبيت خاصي در بين آنها مي باشد ،

قيمت فرش در جيريا بستگي به طرح و اندازه و نوع كيفيت بافت و مصالح بكار برده شده از. ١٥ تا٤٠ ميليون متغير است

علاوه  بر فرشهاي ياد شده پشتي هم در  نوع خود در بين اين عزيزان از  محبوبيت برخوردار است كه  در حالت جفتي بافته كه در اندازه ٦٠ در ٨٠ سانتي متر مي باشد و قيمت آن هم متغير مي باشد ،

از طرح هاي ياد شده در اين روستا تصاويري ارسال مي گردد ، اميدوارم كه مفيد به فايده واقع شود 



منوچهر امیری طراح و پژوهشگر فرش